2015 ning hta maga mi nchyun shanang ra lata poi galaw nna, Mungshawa woi-awn ai Asuya hpaw shabawn wa ai gaw dai ni (2) ning de du dep wa sai. Ndai aten hta, anhte Jinghpaw Wunpawng amyusha ni kaw nna, Mung masa lam-yan hpe tatut masa hte yu nhtawm, du na ra ai 2020 ning na ra lata poi hta arawng mi alu rai shanglawm let Munghpawm Myen Mungdan gawgap na lam hta kaning rai shanglawm na lam hpe shingran mu ra sai.
Munghpawm mungdan nnan gawgap sa wa ai ten kaw nna ya du hkra dai munghpawm mungdan hpe rau jawm gawgap lai wa sai anhte gaw, daru magam karan jai lang lam hta masu hkalem kau ai hkrum nga sai. Ndai yaw shada lam de du wa na mabyin hta kaba dik ai dingbai dingna ngu na gaw, 2008 ning, ning pawt gawda ai Tara hta amyu bawsang kaji ni a party mung masa hpung ni hpe n gawn n sawn di nna, malawng maga law ai amyu sha party mung masa hpung akyu hpe mahtang madung dat ai ra lata masa rai nga ai. Ya na pru n mai, rawt n mai re ai mabyin masa kaw na lawt lu na lam hpe tam ra nga ai; Hpa majaw ta? nga yang ya na zawn sha yu shalai ai rai yang anhte shakut lai wa sai hte myit mada tawn ai lam ni gaw kaman lila sha tai mat na rai nga ai.
2020 ning na ra lata poi gaw anhte a shadip jahpang ahkang aya hpe, manu shadan ai lam hte anhte a lai len masa ni hta npawt nhpang tawn ai, anhte a shinggyim Wuhpawng gam maka hpe lachyum shaleng shapraw lu ai atsam rai nga ai Jinghpaw Wunpawng sha ni a daru magam ahkang aya hkum tsup lu na mung masa mabyin lam hpe gyin shalat na ahkaw ahkang hte, Jinghpaw Mung a Gawda ai Tara ka-rip hpe gram sharai la na shingran mu ra nga ga ai.
Ndai daw maga gaw, mai kaja ai htaphtuk ai shinggyim Wuhpawng mabyin masa yawng ni hte ahkyak polisi masing masa ni gran nna, Hpaji hparat lam, Sut masa lam, nhprang sut arung arai gindai ni hpe, ru di masha ni hku nna akyu hkam sha lu na lam shalawm ra ai.
Ya yang, Jinghpaw Mung Rapdaw kaw gaw Tatmadaw hte NLD ni ka-up nga ai. Jinghpaw Wunpawng Party ni kaw na Rapdaw Salang tai ai ni gaw 13% sha rai nga ai. Dai kaw na nkau mi gaw lamu ga jarit sin dap (BGF) parties ni rai nga ma ai. Tsun mayu ai gaw, lai wa sai ra lata poi hta Jinghpaw Wunpawng sha ni yawng hta na htam 4 hta htam mi gaw Jinghpaw mung masa Paties ni hpe ra lata me jaw na malai NLD hte Tatmadaw Hpyen dap woi awn ai mung masa Parties ni hpe mahtang ra lata sindan pa jaw lai wa sai rai nga ai. Ndai mabyin gaw Jinghpaw Wungpawng sha ni a myit ra sharawng lam ni hte myit shing-ran ni hpe dingbai dingna jaw nga ai.
Dai hta n-ga, anhte amyusha ni law law Miwa mung lamu ga jarit hkan hpyen yen hprawng hkawm nga ra nna sindan pa bang na ahkaw ahkang pyi n lu nga ai aten hta, NLD Asuya a Hpakan lungseng nga ai lamu ga hkan e bu htawt bungli galaw sha nga ai masha 300,000-500,000 ( Sen 3- Sen 5) hpe mungchying sha lakmat galaw ya na masing gaw, anhte mung daw mung dan a bawngring lam hta myit n lawm ai ni hpe ra lata sindan pa bang na ahkaw ahkang jaw ai sha n-ga parliament rapdaw salang lata hkam lu na ahkaw ahkang pyi hpaw ya ai tai nga ai.. Gaja wa teng sha nga yang, Hpakan na Ye-mase nlung hkan tam bram sha ai ni gaw lawu Myen mung de na masha ni grai law nna, Myen amyu kaba masa hte kamyet ka-up sha na matu Jinghpaw Mung mungchying sha jahpan hpe gale galau di kau na makoi magap ai mung maden masing masa hku du wa ai masha ni rai nga ma ai, nga nna nkau mi a ningmu hta tsun nga ma ai. Ndai zawn re ai mabyin ni hpe kaga amyu bawsang ni lawlaw shanu nga ai ginra ni hta mu lu nga ai.
2020 ning na ra lata poi hte Jinghpaw Mung gawda ai Tara ka lajang ai gaw shinggyim ahkaw ahkang hpe tawt lai tim, ru hka amu shabyin tim ari jaw na hpe n hkrit ra ai htung (culture of impunity) masa hpe galai sharai lu na matu mahkrun ginjang re ngu hpe mu lu ai.
Dai gram ai mabyin lam ni hta, kaga shinggyim nauna garum kahtau ai bungli ni hte bawngring magam bungli kaw na zawn, dawdan ai lam hta lawm ging lawm ang ai ni yawng shang lawm bawngban ai, yawng myit hkrum myit hkrum ai lam ra nga ai. Shingre ai masa hta Mungchying Wuhpung Wuhpawng ni (Civil Society Organizations) gaw, mung shawa masha ni a myit masa hpe shinggyin mahkawng la nna ‘gumhpawn woi-awn masa’ hpe tatut woi galaw nhtawm, shang lawm shamu shamawt na matu ra nga ai.
Grau nna ahkyak ai gaw, gaja wa teng sha gram sharai ai lam majing hpe dum chye lu na matu rudi ruhpang sut rai jawm karan ai lam, hpe hpyen majan, matsan mayan hkrum ai lam mungdan kata bu htawt ai lam, nanghpam manghkang, masha hpaga ga shalai ai lam, ra kadawn ai lam yawng hpe rau sha myit sumru shalawm ra nga ai.
Lungseng hpaga, pa-yin pat neng hpaga, aja hte hpun maisak mailung hpaga ni hpe Asuya ahkang jaw da ai mungdan shinggan na Miwa lungseng hpaga lauban ni zawn re ai sahti kummi ni a lata hta dinghkrai laba ka-up sha nga ai majaw dut dang ai lam ni grai nga ai. Lungseng ni hpe mung gat lawk n nga ai Jinghpaw Mungdan shinggan de n mai la pru wa ai ngu pat hkum da ma ai. Manu dan shatsawm ngut sai lungseng arung arai ni sha mai dut na ahkang jaw tim, nlu dut ai majaw akyu nau n pru ai . Asuya gaw lungseng hpaga ntsa e grai kaba ai ahkun hkanse hta tim, Jinghpaw Mung daw mungchying sha ni gaw hpa akyu n hkam sha lu ai. Ga shadawn tsun ga nga yang, Ginjaw Asuya gaw, lungseng ahkun hkanse lap wan hkying mun lu hta sha nga ai rai tim 13.1km (Deng 48) galu ai Mogawng – Hpakant lam hpe layung mi pyi n gram ya ma ai. Ya na upade gaw Mungdaw Asuya hpe ahkun hkanse hta na ahkang n jaw ai. Ahkun hkanse hpe ginjaw Nay-Pyi-daw kaw na Asuya mahtang jum hpareng nga ai.
Shaning 6 ning jan Miwa mung hte Myen mung dan lamu ga jarit na mala la hten bya mat sai hpyen yen dabang hkan e nni nkri ru yak tsin yam hkrum sha nga ai.Anhte a mung masha 120,000 jan a manghkang mung grau yawm hkyamsa wa na masa n mu lu ai. Ya yang shanhte hta ra ai ja gumhpraw arung arai ni yawng hpajang ya nna shanhte a nga shara de gara hku jahkrat lajang ya lu na ngu ai gaw, koi yen n mai matut manoi tang madun shadut nga ai mabyin gin yan rai nga ai.
Anhte a ma kaji ni a du na ra ai aten na hpaji hparat lam gaw myit mada shara n mu lu ai. 2011 shaning kaw nna, Asuya gaw Dakkasu lung lu na lam loi mi sha rai nga ai Asuya Tsang 10 sanpoi htai na ahkang hpe KIO jawng hkan na jawngma ni shang htai n mai nna, pat hkum kau sai. Dai shaloi kaw nna dai jawng ni gaw, kaga amyu bawsang ni hpe matut mahkai na hte gayau nga na mahkrun ginjang ni hpe tat sum kau nga sai. Teng man ai ngwi pyaw simsa lam hpe lu la na matu gaw, Federal hte demokrasi masa gram sharai lam byin ra ai. Parliament rapdaw hta mung Amyu shayi ni a dung punghkum hte Myen maga masha ni a ra lata n ra ai dung punghkum Asuya hpe hpajang yu ra ai. Ya jahkrat nna hkan sa nga ai masa rai nga ai amyu bawsang parties ni hte Amyu sha ni a dat kasa hku nna 10% kasa shara jaw da ai gaw anhte a ningsen hpe chye ya na lam hpa n galaw lu nga ai.
Dai majaw, shadip jahpang ahkang aya lu la ra sai hpe myitdum myithprang ra sa ga ai. Majoi tsap yu shalai na gaw n mai sai. Anhte a lam-yan amu ni hpe anhte a lata hta tek jum da nna galai shai ai lam hte gram sharai ai lam mahkrun ginjang yawng hpe magra la ra nga ai.