Ya hte kade nna shi ai aten hta sha shiga mungkan hta tsaw dik masat da hkrum ai Pulitzer kumhpa kaba hpe Wunpawng shayi Esther Htu San kaw nna shagrau hkam la lai wa sai. Shi a daidaw buga, hpaji sharin hkam la ai lam, magam bungli galaw sa wa ai lam, shagrau kumhpa kaba lu wa ai mabyin, hte shagrau hkam la lu ai kumhpa ni hpe laika hti shawa de sawk madun sa wa na re.
Hkangda Esther Htu San gaw Hpakant Buga, Ngapyawtaw lawk hta 1987 ning November shata 27 ya shani shangai wa sai. Hpakant Buga Hkalup Hpung a Hpungtau Hkangda Dut La hte Sarama Bawmli Hkawn Shawng yen a kasha Htu madaw rai nga ai. Kahpu kanau yawng marai kru nga ai rai nna, nambat 2 kaji htum rai nga ai. Hpakant Buga hta asak 10 ning hpring ai aten du hkra hpaji sharin hkam la nna, dai hpang Myitkyina de htawt nna hpaji matut hka ja lai wa sai.
Myitkyina Dakkasu hta Mathematics Major hte jawng ngut nna, Yangon mare kaba de 2009 ning hta bu htawt nga lai wa sai. Yangon mare hta Inglik laika hpe American Center kaw 2 ning lung wa nna, Mungmasa hpaji (Political Science) hpe British Council hta shata 6 sharin hka ja lai wa sai.
Ndai zawn jawng lung nna hpaji hpe hkaja ngut ai hpang 2012 ning galaw ai ra lata poi (By-Election) kaw nna Maigan mung na shiga dap ni hte bungli galaw hpang wa sai. Shi laika hpaji (Journalism) hpe maigan sara ni kaw nna bungli galaw let sharin hkaja la lai wa sai re. Yangon mare hta Inglik laika hku nna magazines shapraw ai Kaung Thant Laika Htangdip Gawng kaw Inglik Edita hku nna 2012 ning kaw nna 2013 ning August shata du hkra galaw lai wa sai. Dai hpang 2013 ning September shata kaw nna Amerika mungdan hta ginjaw rai nga ai Associated Press (AP) hta shi laika sara (Reporter) hku nna shawk ai hta lata la hkrum ai majaw AP shiga dap kaba kaw 2013 September kaw nna ya ten du hkra magam gun hpai nga ai re.
AP shiga dap kaba kaw bungli galaw nga ai aten 2014 ning laman hta Indonesia mungdan kata na sinpraw maga de nga ai Benjina zinlawng hkan e Myen mung masha ni law law wa Thai mungdan de dut sha hkrum nna, Indonesia de sa ai Thai kawmpani ni madu ai nga rim sanghpaw (Thai-owned fishing boats) ntsa hkan e mayam yam sha hkrum ai lam ni hpe Amerikan shi laika saranum masum hte rau sawk sagawn hpang wa sai. Num ni hkrai mali lawm ai sawk sagawn hpung (Four-Women Investigative Team) hku nna ndai zawn mayam yam sha hkrum ai ni a lam sawk sagawn hpang wa ai re.
Dai zawn Indonesia mungdan zinlawng hkan e mayam yam sha hkrum ai Myen mung masha ni hpe mu la, chye la nna, shanhte hte seng ai shiga galaw hpang wa sai. 2015 ning March shata hta sawk sagawn da ai shiga laika ngau ni lu dip shapraw la lu sai re. Shiga ndai pru ai hpang nau nna ai aten hta mayam yam hkrum ai ni yawng marai 2000 jan gaw tinang a mungdan de bai nhtang wa na ahkang lu ma ai. Myen mung masha ni hpe mayam yam sha na matu masha hpaga ga ai ni hpe mung seng ang ai asuya ni rim shawa ai lam galaw lai wa sai. Nga rim sanghpaw ni hpe zing kau ya ai lam ni mung asuya ni galaw wa masai.
Ndai shiga a majaw Mungkan mungdan ni a shi laika hpaji jawng kaba (grau nna Amerika mungdan) ni hta, shiga sawk sagawn ai lam a majaw masha law law a prat hpe galai shai shangun ai ni hpe “Shi laika hpaji hte galai shai ai lam shabyin ai” (Journalism that makes changes) kumhpa hte shagrau sha-a ai lam hpe galaw hpang wa ma ai.
AP shiga dap a “Mayam ni galaw nna lu ai Nga” (Slave Fish) ngu ai shiga a majaw lai wa sai 2015 ning October shata 21 hta Associated Press a tsaw dik htum shi laika hpaji masat (Journalism Award) rai nga ai “Gramling Journalism Award” hte shagrau hkrum sai. Arizona Dakkasu kaba hta hpaw da ai Raynolds Center kaw nna shagrau ai “Barlett & Steele Gold Medal Award for Investigative Business Journalism” hpe mung 2015 ning November shata hta hkam la lu sai.
Dai hpang 2016 ning February shata 9 ya shani hta mung The USC Annenberg School for Communication and Journalism kaw nna “Selden Ring Award for probe seafood produced by slaves” ga baw hte shagrau kumhpa jaw masai. Bai nna, Harvard Kennedy School, Shorenstein Center kaw nna mung 2016 ning March Shata 3 ya hta “Goldsmith Journalism Award”, April shata 8 ya hta New York Long Island University kaw nna “2015 George Polk Award”, April shata 15 ya hta University of Southern California kaw nna “2016 Selden Ring Investigative Journalism Award” masat kumhpa ni hte shagrau ma ai.
Ya hpang jahtum April shata 18 ya shani hta, Amerika mungdan a laili laika hte shiga hpaji lam hta tsaw dik htum masat da ai shagrau kumhpa langai rai nga ai “Pulitzer Prize” hte shagrau hkrum sai re.
Htu San gaw ya ten hta Myen mung hta byin nga ai mungmasa lam ni, shinggyim ahkaw ahkang lam ni hte seng ai shiga ni hpe sawk ka ai bungli hpe Yangon AP shiga dap hta galaw nga dingyang rai nga ai.
Ndai zawn mungkan madang tsaw shagrau masat hkrum ai Htu San zawn anhte Jinghpaw Wunpawng ramma shayi shadang sha ni law law wa paw pru wa ai hte, amyu sha ni a matu mai kaja ai ninghtoi hkum ni tai na hpe myit mada let ndai prat labau laika ngau hpe hpungdim da ga ai rai.